Ostra biegunka u małego dziecka - co robić?
Zdecydowana większość dzieci do 3 roku życia przynajmniej raz zapada na ostrą biegunkę. Często dotyka ona także dzieci starsze i dorosłych. Jest jednym z najczęstszych problemów zdrowotnych w pediatrii. Ze względu na to warto wiedzieć czym ona w rzeczywistości jest, jak sobie z nią radzić i jak można jej zapobiegać. Szczególnie ostrożnie należy postępować w sytuacji biegunki u noworodka lub niemowlęcia, gdyż są one narażone na szybsze odwodnienie.
Czy to już biegunka?
Biegunka charakteryzuje się znacznym zwiększeniem ilości oddawanych stolców w ciągu doby i/lub zmianą ich konsystencji na półpłynną lub wodnistą. Nieprawidłowym zjawiskiem jest także zawartość śluzu, krwi lub ropy w stolcu dziecka. Należy pamiętać, że nie każde zwiększenie częstości defekacji jest już biegunką. U niemowlęcia karmionego sztucznie rozpoznajemy ją, gdy oddaje ono 3 lub więcej luźne/wodniste stolce w ciągu doby. Niemowlęta karmione piersią, będące w pełni zdrowia, mogą oddawać do kilkunastu stolców dziennie, dlatego u nich biegunkę stwierdzamy dopiero w momencie znacznego (nawet dwukrotnego) wzrostu częstości wypróżnień lub wyraźnej zmiany ich charakteru.
Ostra biegunka jest najczęściej chorobą o łagodnym przebiegu. Prawidłowo leczona zazwyczaj nie stanowi zagrożenia życia i nie wymaga hospitalizacji. Trwa przeważnie do 7 dni, jednakże niekiedy może przedłużać się do 10-14 dni.
Przyczyny ostrej biegunki
Najczęstszą przyczyną ostrej biegunki infekcyjnej są zakażenia wirusowe, głównie wywołane przez rotawirusy. Znacznie rzadziej jej przyczyną są bakterie lub wytwarzane przez nie substancje, a sporadycznie pierwotniaki lub pasożyty przewodu pokarmowego.
Objawy dodatkowe
Biegunce towarzyszyć mogą: gorączka, ból brzucha, nudności, wymioty. Te ostatnie mogą utrzymywać się przez 1-2 dni. Wraz ze stolcami biegunkowymi i podczas wymiotów dochodzi do znacznej utraty wody oraz elektrolitów. Niedostateczne wyrównywanie tych strat może prowadzić do odwodnienia i zaburzeń elektrolitowych z ich groźnymi dla życia następstwami. Wówczas konieczna jest hospitalizacja i podłączenie kroplówki uzupełniającej niedobory.
Nawadnianie podstawą leczenia
W związku z powyższym najważniejszym zaleceniem podczas biegunki jest uzupełnianie płynów i elektrolitów. Służą do tego tzw. doustne płyny nawadniające o specjalnym składzie. Można je nabyć w aptece, zazwyczaj mają postać płynu bądź częściej proszku w saszetkach, który należy rozpuścić w przegotowanej wodzie. Do nawadniania można stosować także wodę, herbatę, kompot jabłkowy, lekko posolone zupy (nie rosół!). Przeciwwskazane są natomiast napoje gazowane, np. coca-cola, czy soki ze sklepu, które mogą jeszcze bardziej nasilać biegunkę. Dziecko należy poić często, niewielkimi porcjami letniego płynu. Płyny gorące nasilają odruch wymiotny. Nawadnianie doustne rozpoczynamy już na początku biegunki, aby zapobiec odwodnieniu. Jeśli niemowlę jest karmione piersią to kontynuujemy je zależnie od potrzeb dziecka i dodatkowo dopajamy malca. Po każdym stolcu biegunkowym należy podać dodatkową porcję płynu. U dzieci do 2 roku życia powinna być to objętość ¼ - ½ kubka, a między 2 a 10 rokiem życia ½ - 1 kubka. Pamiętajmy, że wymioty nie są przeciwwskazaniem do nawadniania doustnego!
Dieta dziecka z biegunką
Wbrew powszechnym opiniom dziecko z biegunką powinno być karmione w taki sam sposób, jak przed jej wystąpieniem. Głodówka nie jest zalecana! Przez cały czas trwania biegunki kontynuujemy karmienie piersią. Niemowlęta żywione mlekiem modyfikowanym karmimy co ok. 3 godziny. Dieta dzieci starszych powinna odpowiadać tej sprzed choroby, z tym że zaleca się mniejsze porcje w krótszych odstępach czasu zamiast posiłków rzadszych, a bardziej obfitych. Prawidłowe żywienie podczas biegunki jest ważne ze względu na to, że przyspiesza regenerację uszkodzonego nabłonka jelitowego i zapobiega niedoborom energetycznym u dziecka.
Probiotyki
U dziecka z biegunką można zastosować preparat probiotyczny zawierający w swoim składzie Lactobacillus GG lub Saccharomyces boulardii. Są one dostępne w aptekach bez recepty i występują pod postacią kapsułek, proszku do sporządzania roztworu czy kropli. Badania naukowe wykazały ich skuteczność w skracaniu czasu trwania biegunki. Do rozważenia jest także zastosowanie smektynu.
Antybiotykoterapia a biegunka
Ze względu na to, że zdecydowana większość przypadków biegunki infekcyjnej wywołana jest przez wirusy, na które antybiotyki nie działają, ich rutynowe stosowanie nie jest potrzebne. W większości przypadków biegunek bakteryjnych także nie ma konieczności ich stosowania. Antybiotykoterapia zarezerwowana jest jedynie dla szczególnych postaci biegunki.
Leki przeciwwskazane i preparaty niezalecane
Podczas biegunki infekcyjnej przeciwwskazane jest stosowanie leków zapierających (np. loperamidu) czy węgla aktywowanego. Wraz ze stolcem z organizmu usuwane są wirusy, bakterie oraz ich toksyny będące przyczyną biegunki. Hamowanie tego mechanizmu obronnego organizmu może przynieść tylko szkodę.
Nie zaleca się stosowania nifuroksazydu oraz preparatów ziołowych i homeopatycznych. Brak jest dowodów naukowych dla ich skuteczności.
Kiedy udać się do lekarza?
Odpowiednio szybkie rozpoczęcie nawadniania w większości przypadków jest w stanie uchronić dziecko przed hospitalizacją. Objawami alarmowymi wskazującymi na konieczność szybkiej konsultacji z lekarzem są:
- •znacznie zwiększone pragnienie,
- •odmawianie przyjmowania płynów i pokarmów,
- •nasilone wymioty (uniemożliwiające nawadnianie doustne),
- •suche śluzówki jamy ustnej,
- •chrypka/bezgłos,
- •płacz bez łez,
- •zapadnięcie gałek ocznych,
- •zmniejszenie ilości i częstości oddawania moczu, aż do bezmoczu (sucha pieluszka),
- •duża ilość wodnistych, tryskających stolców,
- •krew w stolcu,
- •temperatura ciała powyżej 38 st.C do 3 miesiąca życia / powyżej 39 st.C u dzieci starszych,
- •drażliwość, nadmierne pobudzenie, apatia, znaczne osłabienie, podsypianie,
- •brak poprawy.
Niezależnie od występowania powyższych objawów, jeśli stan dziecka nas niepokoi, warto zasięgnąć porady specjalisty.
Zapobieganie biegunce
Podstawowym i najważniejszym sposobem zapobiegania biegunce jest przestrzeganie zasad higieny, głównie częste mycie rąk, a także przestrzeganie zasad sanitarnych w trakcie przygotowywania posiłków, między innymi mycie owoców i warzyw, odpowiednie przechowywanie żywności. Istotnym czynnikiem ochronnym w stosunku do niemowląt jest karmienie piersią.
Szczepienie
Chcąc zminimalizować ryzyko ciężkiej biegunki rotawirusowej i związanej z tym hospitalizacji warto pomyśleć o zaszczepieniu naszego dziecka przeciwko rotawirusom. W Polsce dostępne są dwa preparaty, Rotarix i RotaTeq, o podobnej skuteczności. Szczepionka podawana jest drogą doustną w 2 (Rotarix) lub 3 (RotaTeq) dawkach co 4 tygodnie. Szczepić możemy jedynie niemowlęta między 6 a 24 tygodniem życia, dlatego szczepienie to warto zaplanować z odpowiednim wyprzedzeniem. Należy ono do tak zwanych szczepień zalecanych, nieobowiązkowych, a koszt jego wykonania (około 700-800 zł za pełen cykl szczepienia) ponoszą rodzice.
Profilaktyka ostrej biegunki w podróży
Wyjeżdżając z dzieckiem na wakacje warto pamiętać o kilku prostych zasadach, które pomogą nam ustrzec je przed ostrą biegunką. Przede wszystkim pamiętajmy o częstym myciu rąk, szczególnie przed posiłkami. Nie pozwalajmy dziecku pić nieprzegotowanej wody z kranu czy napoi z kostkami lodu. Korzystajmy z wody butelkowanej. Unikajmy surowych owoców i warzyw, czy też owoców morza. Nie dajmy dzieciom pokarmów przechowywanych w nieodpowiednich warunkach, długo znajdujących się w zbyt wysokiej temperaturze. Do mycia zębów używajmy wody przegotowanej bądź butelkowanej.
Pakując wakacyjny bagaż nie zapomnijmy o preparacie doustnego płynu nawadniającego i probiotyku, które nie zajmują wiele miejsca, a mogą uchronić nasze dziecko przed koniecznością kontaktu ze służbą zdrowia w obcym kraju.
Dodaj komentarz